Euskal Herriko Inauteriak

Historikoki, kristautasunaren tradiziotik abiatzen diren jaiak dira, baraua eta beste zenbait gabetze dakartzan Garizumaren aurretik ospatzen baitira, baina antzinako paganismoan daude sustraiturik, negua amaitu eta udaberria hasteari loturik.

Mundakako inauteriak:

Pertsonaia nagusiak Atorrak eta Lamiak dira eta arropa zuriak janzten dute. Inauteri hauetan ondo pasatzeko, denda moduko leku batera joan behar zara, hor liburuxka bat hartu  eta ator batek helduko zaitu eskutik eta biok joango zarete kantatzen. Gainera, holan, herria gehiago ezagutu ahal duzu.

Ituren eta Zubietako iñauteriak:

Iñauteri hauetako pertsonaia garrantzitsuenak Joaldunak dira. Iraganean, ezkilak edo polunpak eta azukreak edo zartailuak erabiltzen ziren abereak erasotzeko, baita abereak edo animaliak izpiritzeko eta izpiritu gaiztoak uxatzeko ere. Iturengo eta Zuvietako Joaldunak-ek alkandora zuria aldatzen dituzte neguan erabili ohi denarengatik, sorbaldetan larruak gehitzen dituzte, enborrean jarritakoez gain, eta koloretako zapi bat, gorria kolore nagusi gisa ikusten da. Ohitura den bezala, Ituren eta Zubieta herriek inauteriak ospatzen dituzte urtarrilaren 27 eta 28an. Nafarroako Interes Turistikoko Jaia dela eta, ekitaldi nagusia Zanpantzarrek astelehenean Iturengo kaleetan zehar eta asteartean Zubietako kalejiretan bi desfilek osatzen dituzte.

Lantzeko iñauteriak:

Inauteri hauetako pertsonaia nagusiak Ziripot, Zaldiko, Txatxoak, errementariak eta, oso garratzitsua den Miel Otxin, dira. Hemengo pertsonen janzkera apur bat arraroa da; kolore askodun arropak daramatze. Lantz herri txikiko astearte astean ospatzen da Miel Otxin bidelapur mitiko eta gaiztoaren jokoan atxiloketa, epaiketa eta heriotza. Hiru metroko panpina honek besoak gurutzean daramatza, alkandora estanpatua, praka urdinak eta gerriko gorria daramatza, eta nabarmen apaindutako kapelu koniko batek buruan koroatzen du.

Zalduondoko iñauteriak:

Hemen nabarmendutako pertsonaiak Markitos, Lastozko gizona, Porretero, Toribio, etab dira. Urtean zehar populazioan gertatutako gaitz guztiak leporatzen dizkiote, eta horregatik exekutatu dute. Inauteriak goizean hasten dira eta dena Markitos izeneko pertsonaia baten inguruan biratzen da, herriko gaitz guztiak sinbolizatzen ditu. Trajea, txapela eta margotutako arrautza oskolekin egindako lepokoa jantzita dago.

Altsasuko iñauteriak:

Herri honetako protagonistak Momotxorro, Ereintza, Juantranposo, Boda, Mascarita, Akerra, Sorgina eta Matxin-gaizto dira. Momotxorroek galtza urdinak daramatzate, odolez zikindutako alkandora, ardi larruak eta adarrez jantzitako maskara daramatzate bizkarrean. Eskuetan beren bidean aurkitzen dutena izutzeko eta erdiesteko erabiltzen duten sarda daramate. Nafarroako Interes Turistikoko Festa dela eta, Altsasuko landa inauteriak piñata igandean hasten dira forma hartzen haurren inauteriekin, baina astearte arratsaldean helduak eta Momotxorroak, historiaurreko erritual batetik ateratako pertsonaiak, ateratzen dira herriko kaleetara.